شرایط کار در کارخانه های اسباب بازی سازی چین
حدود دو ماه سراسر اروپا و آمریکا درتب و تاب بازار کریسمس بود. رادیو و تلویزیون از هر فرصتی برای تبلیغ کالاها استفاده می کردند. شرکت ها، فروشگاه ها و مغازه ها شهرها را با حساب کیسه خریداران چراغانی کرده بودند. مسابقه و رقابت در برپا کردن بزرگ ترین درخت کریسمس درجریان بود. میلیون ها کودک شب ها با رویای اسباب بازی های مورد علاقه شان می خوابیدند و حالا زمان موعود فرا می رسید. دیشب و امروز دنیای این کودکان با اسباب بازی های زیبا رنگی و شاد شده است و رویاها به واقعیت پیوسته است. کسی اما به کارگرانی که در گوشه گوشه جهان این هدیه ها را در شرایطی غیر انسانی تولید می کنند نیندیشید. کودکان نمی دانستند و بزرگسالان حتی اگر می دانستند خود را به ندانستن زدند تا شادی شان کدر نشود. کسی نمی پرسد این اسباب بازی ها چگونه تولید می شود؟ کارگرانش کیانند و تحت چه شرایطی کار می کنند؟ آیا برای آن ها هم کریسمس با آرزوهای شان پیوند دارد؟ تولید این اسباب بازی ها که آرزوی هر کودک آروپایی و آمریکایی است برای کارگران چینی تولید کننده آن کابوس است. آن ها مجبورند در این فصل شلوغ کاری ساعات طولانی اضافه کاری انجام دهند. مجبورند در تماس با مواد شیمیایی خطرناک کار کنند و دست مزدی ناچیز بگیرند. دست مزدی که به ندرت پاسخگوی مخارج زندگی آن هاست.
China Labor Watch(CLW) در همکاری با CIR آلمان که آدرسش در منبع می آید، شرایط کار را در چهار کارخانه اسباب بازی سازی چین مورد بررسی و مطالعه قرار داده است. این کار در فاصله بین آوریل تا دسامبر ۲۰۱۸ انجام شده است. این چهار کارخانه عبارتند از : Wah Tung Toy Products Ltd. Co. مکان (شهر هه یوآن) که برای گروه سیمبا دیکی، کا- مارت، جکس پسیفیک دارای لیسانس از والت دیسنی و تارگت تولید می کند. کارخانه Lovable Products Ltd. مکان (شهر دونگ گوآن)، که برای شرکت زفری با مسئولیت محدود و شلایش تولید می کند. کارخانه ی Herald Ltd. مکان (شهر دونگ گوان) که برای هاسبرو تولید می کند و بالاخره چهارمین کاخانه به نام Jetta Industries Co. Ltd. مکان (شهر گوآنزهو) که برای هاسبرو تولید می کند. این بررسی نشان می دهد که حداقل در ۲۳ مورد حقوق کارگران در این چهار کارخانه نقض می شود که بخشا عبارتند از:
۱)- در حالی که در قانون کار چین حداکثر اضافه کاری ماهانه ۳۶ ساعت قید شده است در این کارخانه ها کارگران مجبور می شوند در این فصل بین ۸۰ تا ۱۷۵ ساعت اضافه کاری انجام دهند.
۲)- در قانون کار آمده که باید به کارگران ایمنی کار با ماشین و استفاده از مواد شیمیایی طی دوره های آموزشی آموخته شود، در حالی که در این کارخانه ها خبری ازین آموزش نیست. کارگران نمی دانند که کار با این مواد چه خطراتی برای آن ها دارد.
۳)- تجهیزات محافظتی ضروری برای کار در این کارخانه ها به طور مثال برای کارگرانی که با مواد شیمیایی سمی در تماس اند و کار می کنند وجود ندارد. هم چنین برای بخش هایی که با سروصدای زیاد و یا گرد و غبار و بخار سمی است این تجهیزات وجود ندارد یا در اکثر موارد به یک ماسک کاغذی که اصلا مناسب نیست اکتفا می شود.
۴)- کارگران قبل از شروع کار مورد تست سلامت قرار نمی گیرند. به همین سبب وقتی در اثر شرایط کار مریض می شوند، مشکل می شود ثابت کنند که بیماری شان حاصل از شرایط کار است.
۵)- موقع استخدام آن ها مجبورند یک ورقه خالی را امضا بزنند که قرار داد کار محسوب می شود. مطالب بعدا توسط کارفرما نوشته می شود. به کارگران کپی قرارداد هم داده نمی شود یعنی کارگر نمی داند چه شرایطی را پذیرفته است.
۶)- آن ها چون از مکان های دور برای کار به این مراکز می آیند بخشی از دست مزد ناچیز خود را به عنوان استفاده از خوابگاه به کارفرما می پردازند. خوابگاه هایی که تا ده نفردر آن زندگی می کنند البته زندگی نه زیرا آن ها بعد از ۱۶ ساعت کار خسته کننده تنها باید در این اتاق ها اگر شد بخوابند. هر اتاق یک دوش با توالت دارد. دوش آب گرم ندارد و کارگران برای حمام باید در یک سطل بزرگ برای خود آب گرم آماده سازند.
۷)- در این کارخانه ها بیمه های اجتماعی برای کارگران وجود ندارد یا اگر وجود دارد ناقص است، در حالی که قانون کارفرما را موظف کرده است که برای کارگران سهم معینی از بیمه و یارانه برای آپارتمان بپردازد.
۸)- کارگران حق تشکیل اتحادیه مستقل را ندارند تا علایق شان را دنبال کند- البته طبق معمول اتحادیه ها وقتی تشکیل هم بشود تنها در موارد تعرفه دست مزدی و مواردی که کارفرما بپذیرد می تواند کار کند. طبق قانون حق تشکیل اتحادیه وجود دارد اما باید تحت پوشش فدراسیون اتحادیه مرکزی در آید. در بسیاری از کارخانه ها اتحادیه تحت رهبری مدیریت کار می کند.
۹)- هیچ کانال موثری برای انجام شکایت و پی گیری آن وجود ندارد. وقتی مشکل لاینحلی پیش بیاید یا کارگر مجبور می شود کار را ترک کند و یا صبور باشد و تحمل کند.
۱۰)- زمان کار و کار اضافه در چین به ویژه در بخش هایی که بخشی از کار کار دستی است اضافه کاری پنهان می ماند و همین امر مشکلات عظیمی را ایجاد می کند. در چهار کارخانه فوق الذکر هم این امر متفاوت است. در واه تونگ تا ۱۷۵ ساعت در ماه اضافه کاری وجود دارد. طی مدت مورد مطالعه تنها یک روز در ماه اوت کارگران استراحت داشتند. در ضمن به کارگران برای این ساعات اضافه کاری دست مزدی هم پرداخت نمی شود. زیرا کارفرما مقرر می کند که باید این مقدار کالا در مدت مورد نظر تکمیل تولید شود و کار کارگران تا رسیدن به آن کار موظف محسوب می شود و اضافه کاری به حساب نمی آید. در زمان تولید برای هدایای کریسمس، که تولید برای بازارهای اروپا و آمریکا و کانادا انجام می گیرد، زمان های استراحت کوتاه می شود. البته کارگران برای رعایت مقررات باید ساعت ۹:۳۰ شب کارت بزنند یعنی کار تمام شده و آن ها به خانه رفته اند ولی عملا این طور نیست و آن ها بعد از زدن کارت به سر کار خود بر می گردند و کار را ادامه می دهند. در کارخانه ی لوابل ماهانه تا ۱۴۰ ساعت اضافه کاری وجود دارد. در کارخانه ی یتا ۸۰ ساعت و در هرالد ۹۶ ساعت در ماه است.
۱۱)- دست مزد. سطح دست مزد در این کارخانه ها بسیار پیچیده و برای کارگران درکش مشکل است. دستمزد شامل یک دست مزد پایه( همان حداقل دست مزد) و چیزهای اضافی دیگر است. در سال ۲۰۱۷ طبق محاسبه ای که سازمان توانمند سازی کارگران( یک ان.جی.او است.) انجام داده است دست مزدی که زندگی یک کارگر را در استان گواندونگ تامین کند بین ۶۹۰۰ تا ۷۵۰۰ ار.ام.بی(واحد پول چین) است که می شود حدودا بین ۸۷۹ تا ۹۵۵ یورو. حداقل دست مزد قانونی اما بین ۳۴۵۰ تا ۳۷۵۰ ار.ام.بی یعنی بین ۴۴۰ تا ۴۷۸ یورو است یعنی نصف مقدار لازم که برای مخارح، دو بزرگسال باید تمام وقت کار کنند تا حداقل لازم برای زندگی تامین شود. واقعیت اما جور دیگری است. در فصل های غیر شلوغ کاری، دست مزدها به سختی به دست مزد پایه می رسد. در این فصول دست مزد ماهانه در واه تونگ و یتا تنها ۲۰۰۰ ار.ام.بی است یعنی حدود ۲۵۵ یورو. در هرالد ۱۸۰۰ ار.ام.بی یا ۲۲۹ یورو و در لوابل ۱۷۲۰ ار.ام.بی یا ۲۱۹ یورو است که بسیار از سطح مخارج ماهانه دور است. در فصل های شلوغ کاری درآمد کارگران در واه تونگ بین ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ ار.ام.بی یا ۳۸۲ تا ۵۷۳ یورو است. در هرالد ۳۵۰۰ ار.ام.بی یا ۴۴۶ یورو و در لوابل ۴۰۰۰ ار.ام.بی یا ۵۱۰ یورو و در یتا بین ۲۹۰۰ تا ۳۵۰۰ ار.ام.بی یا ۳۶۹ تا ۴۴۶ یورو است؛ یعنی اگر دونفر کار و اضافه کاری کنند ممکن است بتوانند خرج خانه را تامین مالی کنند.
۱۲)- وضعیت زندگی و ایمنی شغل: در کنار دست مزد وضعیت زندگی کارگران و ایمنی شعل دو تم مهم هستند. این دو تم در چهار کارخانه مورد تحقیق متفاوت دیده می شوند. در واه تونگ و لوابل در هر خوابگاه بین هشت تا ده کارگر زندگی می کنند. با هرالد بین دو تا چهار کارگر و در اکثر این خوابگاه ها دوش آبگرم وجود ندارد. ایمنی شغل مشکل مهم دیگر کارگران است. در کارگاه های تزریق و مدل سازی که فوق العاده پرسرو صدا است و از حلال های شیمیایی و چسب استفاده می شود که پوست را تحریک می کند و بوی تند وقوی آن مخاط بینی را تحریک می کند. کارگران نمی دانند که موادی که استفاده می کنند سموم شیمیایی دارند. هم چنین نمی دانند که ذوب مواد مصنوعی می توانند بخارهای سمی ایجاد کنند. هم چنین ماشین ها بدون آموزش دستورالعمل های ایمنی و حفاظ مورد استفاده قرار می گیرند یا تمیز می شوند. این چیزی است که همیشه سبب حوادث شدید می شود. در هیچ کدام از کارخانه ها لباس مناسب حفاظت و اطلاعات مربوط به ایمنی برای کارگران موجود نیست، تنها در کارخانه تیا در این باره اقداماتی انجام یافته بود.
۱۳)- استثمار کارگران: دلایل استثمار شدید کارگران چند جانبه است که سه تا از مهم ترین هایش عبارتند از: ۱)- فشار قیمت از طرف شرکت های سفارش دهنده ی اروپایی آمریکایی. این شرکت ها در مقابل نقض حقوق کار در زنجیره ی کارخانه های تامین کننده سفارش شان مسئولیتی را قبول نمی کنند و نقش مهمی در استثمار فوق العاده کارگران دارند. آن ها برای پایین آوردن هرچه بیش تر قیمت ها از ایجاد رقابت بین کارخانه ها استفاده می کنند به این طریق که برای تولید کالای مورد نظرشان، به چند تولید کننده مراجعه می کنند و آن ها برای برنده شدن در مناقصه تا جایی که بتوانند قیمت ها را پایین می کشند. بعد از برنده شدن و شروع تولید چون نمی توانند به دلخواه قیمت مواد اولیه و غیره را پایین بیاورند همه را روی سر کارگران انباشت می کنند و به شدید ترین وجه ممکن آن ها را مورد استثمار قرار می دهند و به این دلیل است که کالاهای چینی ارزان تولید می شود. ۲)- فشار روی کارگران: چون قیمت نیروی کار نسبت به قبل در چین افزایش یافته است اما حمایت از حقوق و علایق کارگران انجام نمی گیرد به همین دلیل در کارخانه های مذکور فشار روی کارگران بالاست. در کشورهایی مثل ویتنام ، هند و اندونزی هرچند کارگران وضعیت خوبی ندارند اما از حق اعتصاب برخوردارند اما در چین حق اعتصاب وجود ندارد که کارگران بتوانند برای پیش برد مطالبات خود از آن به عنوان یکی از ابزار مبارزه استفاده کنند. ۳)- نقض سیستماتیک حقوق قانونی: حقوق کار از نظر نوشته شده بودن جامع است اما کارخانه ها سعی می کنند قوانین را دور بزنند یا نقض کنند. این کار بدون مشکل امکان پذیر است، زیرا مخارج نقض قانون بسیار پایین است. در قانون کار چین حداکثر ساعات اضافه کاری ماهانه به ۳۶ ساعت در ماه محدود است اما اغلب در عمل بیش از ۸۰ ساعت است. بعضی از کارخانه ها با ادارات محلی قراردادی با مدل سالانه زمان اضافه کاری می بندند که می شود ۳۴۲ ساعت برای یک سال. آن ها به این طریق ساعات کار هفتگی و ماهانه را دور می زنند و مجازاتی هم برای آن نمی پردازند. در نتیجه کارخانه های دیگر هم بعد از اطلاع جرات می یابند چنین مدل کاری ای را پیشنهاد دهند. یک مثال دیگر مربوط است به بیمه ی بازنشستگی و صندوق تدارک مسکن یا حق مسکن که باید کارخانه در دست مزد ناخالص آن ها منظور کند که نمی کنند. از زمانی که به خاطر پیر شدن جمعیت چین مقرراتی مربوط به بیمه مراقبت در پیری به قانون کار اضافه شده است اما بسیاری از کارخانه ها آن را هم ندیده می گیرند. بدین طریق کارگران در عمل بیش از نصف خدماتی را که باید دریافت کنند از دست می دهند. مثال دیگر بیمه بازنشستگی است. برای کارگرانی که از یک کارخانه به کارخانه دیگری در سایر استان ها می روند تنها بعد از چند سال کار می توانند حق بازنشستگی پیدا کنند و آن چه که قبلا پرداخت شده محاسبه نمی شود. همین طور است وقتی که کارخانه ای به دلیلی بسته می شود و کارگرانش به جایی دیگر می روند.
۱۴)- میزان گردش مالی کارگران در فصل کاری شلوغ بالاست و برای آن ها محاسبه آن و کشاندن کارخانه برای تناقضات محاسبه مشکل است. به همین سبب به آن تن می دهند. در چین اشتغال دانشجویان تنها در مواردی که به کارشان مربوط است برای تنها ۸ ساعت در روز مجاز است. اما آن ها مثل کارگران عادی به کار گمارده می شوند و مجبور به اضافه کاری می شوند. در فصول شلوغ کاری شمار کارگران موقت افزایش می یابد. کارگران موقت در مقابل استثمار بیش تر آسیب پذیر هستند زیرا از طرف شرکت های کاریاب فرستاده می شوند و بخشی از دست مزدشان را این شرکت ها بر می دارند بنابراین دست مزد شان کم تر از کارگران استخدامی است. از طرفی این شرکت های کاریاب برای به کار گرفتن نیروی کار، پولی برای بیمه های اجتماعی نمی پردازند.
۱۵)- قوانین خاص: طبق قانون کار چین برای به کار گرفتن نیروی کار باید قبل از شروع کار، یک دوره ی آموزشی برای شان گذاشته شود از جمله آموزش تولید برای مدیران و آموزش ایمنی کارقبل از به کار گیری مواد جدید یا استفاده از ماشین های جدید. هم چنین مقررات خاصی برای کارگران زن وجود دارد که رعایت نمی شود به عنوان مثال ممنوع بودن کار شبانه و اضافه کاری از ماه هفتم حاملگی. کارگران از نقض حقوق کار توسط کارفرما به دلیل این که روند انجام شکایت گران تمام می شود از آن صرف نظر می کنند.
برای ما اما این شرایط ناآشنا نیست. گویی سرمایه داران از روی کپی های مطابق با اصل در سراسر جهان کار می کنند. همین شرایط را در ایران هم می بینم. مساله ی دست مزد و ناخوانی آن با مخارج زندگی، ساعات طولانی اضافه کاری یا دو شیفت کاری یا دوکاره بودن. عدم رعایت مقرارات ایمنی کار، عدم پرداخت سهم بیمه های اجتماعی توسط کارفرما، اضافه کاری های اجباری و کار در آخر هفته. عدم پرداخت حق مسکن، بی حاصل بودن شکایت از نقض حقوق کار، عدم پرداخت به موقع دست مزدها به طور ماهانه و سالانه که اعتصاب هم در حل آن نمی تواند مفید باشد. برخلاف نظر انجام دهندگان تحقیق ایجاد سندیکای مستقل هم دردی را دوا نخواهد کرد. سندیکا برای کار باید شرایط کار را به پذیرند و نقش یک واسطه بین کارگر و کارفرما را بازی کنند. البته برای رعایت حقوق کار و شرایط بهتر کار و دست مزد بهتر هم باید مبارزه کرد اما سرمایه داری نفعش در استثمار است و بدون آن می پژمرد و می میرد. با مبارزه قانونی می توان تنها اندک تحولی ایجاد کرد و اندکی این شرایط را بهبود داد اما راه نجات از استثمار نیست. این راه از مسیر دیگری می گذرد از مسیر مبارزه ضد سرمایه داری طبقه کارگر که برای آن باید خود را آماده سازد و با ابزار لازم آن حرکت کند.
فریده ثابتی
۲۵.۱۲.۲۰۱۸
منبع – آن چه در مقاله ارائه شد خلاصه ای است از Toys Report 2018 گزارشی در باره شرایط کار در کارخانه های اسباب بازی سازی چین که به آلمانی در سایت: https://www.ci-romero.de/ آمده است.
